“Μία φορά κι έναν καιρό…“
Πόσα εκατομμύρια παιδιά έχουν ακούσει αυτήν τη φράση από τα χείλη των γονιών τους ή των παππούδων τους;
Πόσα εκατομμύρια παραμύθια έχουν ξεκινήσει έτσι και έχουν διασωθεί μέσα στους αιώνες;
Τι είναι, όμως, το παραμύθι και πως εξελίχθηκε μέσα στο χρόνο;
Η λέξη “παραμύθι” προέρχεται από το ρήμα “παραμυθούμαι” που σημαίνει παρηγορώ – προτρέπω – παροτρύνω. Το παραμύθι είναι μία φανταστική ιστορία, με έναν κεντρικό ήρωα, η οποία συνήθως έχει κάποιο ηθικό δίδαγμα. Ιστορία όπου το καλό μάχεται το κακό.
Τα παραμύθια στην αρχαιότητα συνδέονται με την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου. Ο Αίσωπος και ο Αριστοφάνης έπλαθαν ιστορίες για να περάσουν στο λαό διάφορα ηθικά διδάγματα. Ακόμα και η ίδια η ελληνική μυθολογία, ήταν ιστορίες για διάφορους μυθικούς ήρωες, όπως ο Ηρακλής, όπου δώδεκα θεοί τους τυραννούσαν ή τους βοηθούσαν. Αυτές είχαν ως ουσιαστικό σκοπό να δημιουργήσουν το φόβο προς τους θεούς και έτσι να τηρούν τους νόμους και τα ήθη.
Στην αρχή τα παραμύθια απευθύνονταν μόνο σε ενήλικες και είχαν περισσότερο ρόλο διασκέδασης. Τα πρώτα παιδικά παραμύθια έρχονται με τους αδερφούς Γκριμ.
Είδη παραμυθιών
Με βάση το περιεχόμενό τους έχουμε:
- μυθικά παραμύθια, με φανταστικά όντα (όπως δράκους, ξωτικά κ.α.),
- διηγηματικά, τα οποία περισσότερο αναφέρονται σε μακρινά ταξίδια,
- θρησκευτικά, που έχουν εμπνευστεί από τη θρησκεία μας,
- σατιρικά, τα οποία αφηγούνται αστείες ιστορίες και
- ιστορικά, τα οποία βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα.
Με βάση τον τρόπο πλοκής έχουμε:
- αινιγματικά, των οποίων η ιστορία ξεκινά με ένα αίνιγμα και όλη η πλοκή στηρίζεται επάνω σε αυτό,
- κλιμακωτά, όπου αυξάνεται η δράση σταδιακά,
- παροιμιακά, που αναπτύσσουν μία παροιμία και
- κοινωνικο-συμμετοχικά. Αυτά είναι τα λεγόμενα “αυθόρμητα παραμύθια”, όπου το παιδί δημιουργεί μόνο του την ιστορία και μπορεί να είναι και το ίδιο ο κεντρικός ήρωας. Εκείνο αποφασίζει και ελέγχει την πλοκή και την έκβαση της ιστορίας.
Πως επιδρά το παραμύθι στο παιδί;
Μελέτες έχουν δείξει πως μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, το παραμύθι βοηθά στην ανάπτυξη των εγκεφαλικών κυττάρων, αφού δίνουν ερεθίσματα σε αυτά. Από την άλλη, επιδρά θετικά στην:
- Γλωσσική και λεκτική ανάπτυξη. Το παιδί μαθαίνει νέες λέξεις και έρχεται σε επαφή με το συμβολικό και περιγραφικό λόγο και αποκτά ευχέρεια έκφρασης.
- Συναισθηματική ανάπτυξη. Αρχίζει να κατανοεί τα συναισθήματα μέσα από τους ήρωες και τη συμπεριφορά τους. Με αυτό τον τρόπο ενδυναμώνεται και ο ψυχικός του κόσμος και μαθαίνει πως ακόμα και τα δύσκολα συναισθήματα, όπως αυτά που προκύπτουν από το θάνατο, αντιμετωπίζονται. Άλλωστε ο Φρόιντ λέει πως “Το επαναλαμβανόμενο παραμύθι φέρνει στην επιφάνεια ξεχασμένα κομμάτια του ψυχισμού του παιδιού και βοηθά να τα διαχειριστεί και να τα ξεπεράσει”.
- Ενίσχυση της σχέσης παιδιού – γονέα. Ο χρόνος που αφιερώνεται για να διαβάσετε μαζί ένα παραμύθι, σας φέρνει πιο κοντά. Όσο πιο πολύς ο χρόνος, τόσο ενδυναμώνεται αυτή η σχέση.
- Κοινωνική συμπεριφορά. Στα παραμύθια όπου το καλό πάντα κερδίζει, το παιδί κατανοεί την έννοια της αλληλεγγύης, της αγάπης, της οικογένειας, της βοήθειας και έτσι οδηγείται στο δρόμο της καλής συμπεριφοράς.
- Ανάπτυξη της αισιοδοξίας. Η θετική έκβαση της ιστορίας το βοηθά να κατανοήσει πως μπορεί να ξεπεράσει τα προβλήματα και να έχει πάντα θετική σκέψη. Άλλωστε η φράση “Και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα” διδάσκει το παιδί πως ακόμα και στις δύσκολες στιγμές, πάντα υπάρχει η αισιόδοξη πλευρά της ζωής.
- Ενίσχυση της συγκέντρωσης – προσοχής. Με ένα συναρπαστικό παραμύθι, το οποίο διαβάζετε βάζοντας διάφορους χρωματικούς τόνους στη φωνή σας, το παιδί αφοσιώνεται στην ιστορία. Προσπαθήστε να μην διακόπτετε τη διαδικασία για να κάνετε κάτι άλλο, διότι θα του αποσπάσετε την προσοχή. Επίσης, αφήστε το παιδί να διαλέξει το παραμύθι, ακόμα και αν το διαβάζετε για πολλοστή φορά. Έτσι θα δείξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
- Αποβολή του άγχους. Και τα παιδιά αγχώνονται από διάφορες καταστάσεις. Προτιμήστε να διαβάσετε το παραμύθι πριν τον ύπνο, όπου στο χώρο θα υπάρχει ηρεμία και κυρίως με κλειστή την τηλεόραση. Προσοχή, όμως, να είναι μία ευχάριστη ιστορία που δεν θα του προκαλέσει ταραχή, γιατί έτσι θα έχετε αντίθετο αποτέλεσμα.
Όσο πιο μικρό είναι το παιδί σας, προτιμήστε μικρά παραμύθια με μεγάλες εικονογραφήσεις. Τα παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας προτιμούν τα παραμύθια με ζώα και αστείες ιστορίες. Τέλος, στα μεγαλύτερα παιδιά αρέσουν οι ιστορίες με περιπέτειες, μαγικά και φανταστικά πλάσματα.
“Αν θέλετε τα παιδιά σας να γίνονται έξυπνα, διαβάστε τους παραμύθια. Αν θέλετε να γίνουν εξυπνότερα διαβάστε τους περισσότερα παραμύθια” – Άλμπερ Άινσταιν
Μην ξεχνάτε πως και η ανθρώπινη ψυχή χρειάζεται “τροφή”!
Η ομάδα του After Bell
